η σελίδα σας

14/5/2010
Lost in Fantasy
της elgalla

Όπως έχω παραδεχτεί χωρίς φόβο και πάθος, δεν παρακολουθώ το Lost. Από πολύ νωρίς έκρινα πως η σειρά αυτή δεν ήταν για μένα. Παρόλα αυτά, καθώς όλα τα blogs και τα forums που ασχολούνται με τις τηλεοπτικές σειρές αναλύουν και σχολιάζουν το Lost, γνωρίζω σε γενικές γραμμές τι παίζεται στη σειρά. Ο λόγος που κάθομαι και ξοδεύω το χρόνο μου; Ε, λοιπόν, όσο παράξενο κι αν σας ακούγεται, οι διαμάχες μεταξύ των ακόμη-fans και των πρώην-fans θα μπορούσαν να στήσουν ολόκληρο σεμινάριο κοινωνικής ψυχολογίας. Να διευκρινίσω εδώ πως η κοινωνική ψυχολογία δεν έχει σχέση με την κλινική και πως, επ'ουδενί, δεν εννοώ ότι οι συγκεκριμένες συμπεριφορές είναι παθολογικές. Είναι απολύτως φυσιολογικές, αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρουσες! Εν γένει, λοιπόν, μπορώ να πω πως για μένα, η άποψη για το Lost συνοψίζεται στο εξής απόφθεγμα: το φαινόμενο Lost είναι απείρως πιο ενδιαφέρον από τη σειρά Lost.

Όλος ο πρόλογος ήταν για να εξηγήσω τους λόγους για τους οποίους ασχολούμαι με τη σειρά παρόλο που δεν την παρακολουθώ. Επί της ουσίας, όμως, ο λόγος για τον οποίο αποφάσισα να κάτσω να γράψω εδώ είναι άλλος. Καταρχήν, το πρώτο πράγμα που θα σας πω είναι πως παρακολουθώ κυρίως κοινωνικές σειρές και σειρές φαντασίας. Μου αρέσουν εξίσου, όμως ο προσανατολισμός μου είναι στο χώρο του φανταστικού (ξεκινώντας από τη λογοτεχνία και διασπειρόμενος και σε άλλες μορφές τέχνης). Τα πρώτα επεισόδια του Lost, τα οποία και παρακολούθησα, μου θύμισαν κάτι ανάμεσα σε Survivor και Jurassic Park (γιατί μη μου πείτε πως ήμουν η μόνη που περίμενε να δει T-Rex στον πρώτο φόνο του καπνού, έτσι όπως ήταν σκηνοθετημένη και στημένη η όλη σκηνή!). Ως fan του φανταστικού, λοιπόν, η σειρά, η οποία τότε ήταν ακόμη προσανατολισμένη στο θέμα της επιβίωσης σ'ένα αφιλόξενο μέρος- δεν με τράβηξε. Πιστεύω πως το ίδιο ίσχυσε και για πολλούς fans του φανταστικού (χωρίς να θέλω να υπεργενικεύσω, έχω σχηματίσει την εντύπωση πως λίγοι θεατές του Lost έχουν ασχοληθεί με fantasy). Διαβάζοντας και τη συνέντευξη των συγγραφέων, είδα πως είπαν ότι επίτηδες δεν δείξαν ότι ήταν genre show εξαρχής, προκειμένου να μην περιορίσουν το κοινό τους. Έξυπνο, αλλά θα γεννούσε πολλά προβλήματα (θα εξηγήσω παρακάτω).

Εν συνεχεία, στη σειρά δόθηκε ένα περιτύλιγμα επιστημονικής φαντασίας, με την υπόσχεση εκ μέρους των δημιουργών πως όλα θα εξηγηθούν λογικά, αλλά και με τις επιστημονικές/επιστημονικίζουσες θεωρίες που υπονοούνταν. Τι θέλω να πω; Αν ένα νησί αλλάζει θέση με το γύρισμα ενός μοχλού, αυτό δεν μπορεί να εξηγηθεί παρά μόνο επιστημονικά, καθώς η ύπαρξη του μοχλού υπονοεί στοιχεία επιστημονικής θεώρησες. Αν το νησί αλλάζει θέση μετά από μία τελετή όπου θυσιάζονται παρθένες και περιστέρια λούζονται με το αίμα τους, τότε ανήκει στο χώρο του φανταστικού. Όπως και να'χει όμως, και μετά από αυτήν την τροπή της σειράς, οι fans του fantasy παρέμειναν διστακτικοί στο να την παρακολουθήσουν, γνωρίζοντας πως είχε αποκτήσει sf προσανατολισμό. Μη σας κάνει εντύπωση αυτό, η διαμάχη μεταξύ των δύο ειδών κρατάει χρόνια.

Για αρκετά χρόνια, λοιπόν, οι δημιουργοί της σειράς έχτισαν ένα κοινό το οποίο, ως επί το πλείστον, δεν είχε ιδέα από fantasy. Κατά πόσο αυτό ήταν μελετημένο ή όχι δεν μπορώ να το ξέρω, πάντως τα αποτελέσματα είναι κραυγαλέα. Οι δημιουργοί χρησιμοποιούσαν το φανταστικό στοιχείο για να βγάλουν το φίδι από την τρύπα όποτε τους βόλευε κι ο κόσμος αναφωνούσε "lostάρα ζεις, εσύ μας οδηγείς", με την εξίσου βολική δικαιολογία πως σε μια φανταστική σειρά μπορείς να περιμένεις το οτιδήποτε.

Κι όμως. Δεν είναι έτσι. Το έγραψα και πιο πάνω, ακόμη και το fantasy έχει κανόνες. Στο fantasy, λοιπόν, φτιάχνεις ένα setting το οποίο έχει δικούς του κανόνες και τρόπους λειτουργίας, οι οποίοι μπορεί να διαφέρουν από ή να ομοιάζουν στον πραγματικό κόσμο. Βάζεις τους ήρωές σου σ'αυτό το setting και τους κινείς εντός του σαν ο κόσμος τους να ήταν υπαρκτός και πραγματικός. Αντίστοιχα, αν και οι ήρωες μπορεί να παρουσιάζουν στερεοτυπικές συμπεριφορές ανάλογα με τη φυλή τους (π.χ. τα ξωτικά δεν οργίζονται εύκολα), αυτό δεν σημαίνει πως μόνο και μόνο επειδή ο ήρωάς σου έχει μεγάλα αφτιά μπορείς να τον βάλεις να πηδάει από ένα βράχο και να μην εξηγήσεις το γιατί. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: στο "Fionavar Tapestry", ο συγγραφέας μας λέει πως οι μάγοι για να κάνουν μαγεία τραβάνε ζωτική ενέργεια. Αρχικά την τραβούσαν από τη γη, αλλά όταν συνειδητοποίησαν πως έβλαπταν το οικοσύστημα, αποφάσισαν πως ο καθένας τους θα "δενόταν" με ένα άτομο το οποίο οικειοθελώς θα δεχόταν να γίνει η "πηγή" του. Αυτή ήταν μια συμφωνία μεταξύ των μάγων που έγινε στην προϊστορία της τριλογίας και, όντως, πλέον οι μάγοι κάνουν μαγεία μόνο με αυτόν τον τρόπο. Φανταστείτε, λοιπόν τι θα συνέβαινε αν ξαφνικά εμφανιζόταν κάποιος ο οποίος θα έσπαγε τη συμφωνία, αλλά οι ήρωές μας δεν θα προσπαθήσουν να τον σταματήσουν, αντίθετα θα αδιαφορούσαν και θα το έβρισκαν φυσιολογικό και αποδεκτό ή θα επιδίωκαν να γίνουν φιλαράκια μαζί του. Αυτή θα ήταν μια συμπεριφορά παράλογη και out of character, η οποία δεν μπορεί να έχει ως απάντηση το "μα είναι φανταστικό". Ένας φανταστικός κόσμος είναι τόσο πιστευτός, όσο πιστευτό τον κάνει ο δημιουργός του. Το φανταστικό στοιχείο δεν είναι απόδειξη και επιχείρημα για τα πάντα.

Τι γίνεται, λοιπόν, συστηματικά στο Lost; Ή τουλάχιστον τι βλέπω εγώ ως εξωτερικός παρατηρητής να γίνεται; Κάθε φορά που κάποιος εντοπίζει μια τρύπα στο σενάριο ή μια αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά εκ μέρους κάποιου ήρωα, η απάντηση που παίρνει από τους fans είναι "μα είναι φανταστικό". Χαρακτηριστικό είναι δε, ότι όταν στην κριτική του επεισοδίου 15 αναφέρθηκε πως οι απαντήσεις κινούνταν πλέον στο στοιχείο του υπερρεαλισμού, η απάντηση που δόθηκε ήταν "τώρα κατάλαβες πως αυτό που βλέπεις δεν είναι ρεαλιστικό" (ή κάτι παρεμφερές, τελοσπάντων); Ποιο είναι το θεμελιώδες σφάλμα εδώ; Η αντίληψη που ενυπάρχει στους fans του Lost και η οποία λέει πως το φανταστικό είναι ταυτόσημο με το παράλογο. Όχι! Μέγα ψέμα! Το φανταστικό είναι απόλυτα λογικό, αλλά η λογική του διέπεται από διαφορετικούς νόμους.

Για να το κάνω πιο κατανοητό:

- Φανταστικό
"Γιατί ο Χάρι Πότερ πετάει";
"Γιατί έχει ένα μαγικό σκουπόξυλο".

- Υπερρεαλισμός
"Γιατί ο Χάρι Πότερ πετάει";
"Κρεμμύδι".

Τι εξυπηρετεί όμως η ύπαρξη αυτής της αντίληψης; Μα, φυσικά τι άλλο από την αποδοχή οποιουδήποτε τσαρλατανισμού εκ μέρους των δημιουργών (διότι δεν νομίζω να τίθεται αμφιβολία σχετικά με το αν είναι τσαρλατάνοι ή όχι μετά την προκλητικότατη και απαράδεκτη απ'όπου κι αν την πιάσεις συνέντευξή τους). Για χρόνια, λοιπόν, ο fans προσανατολίζονταν στο να στήνουν επιστημονικές/sf θεωρίες και, πράγματι, πιστεύω πως με την πρόσληψη κατάλληλων συμβούλων (ατόμων δηλαδή ειδικευμένων στην επιστήμη) στο show, τέτοιου είδους εξηγήσεις θα μπορούσαν να είχαν δοθεί. Αντ'αυτού, οι απαντήσεις κινήθηκαν τελικά στο χώρο του φανταστικού, το οποίο είχε ήδη ταυτιστεί στα μυαλά των θεατών με το μη λογικό. Ακόμη και στη δεύτερη σεζόν του Legend of the Seeker, που είναι αμιγώς φανταστική σειρά και διαδραματίζεται σε έναν φανταστικό κόσμο, οι θεατές συγχιζόμαστε όταν βλέπουμε συμπεριφορές out of character και σεναριακά κενά. Ουδέποτε διατυπώθηκε από κάποιον η φράση "μα είναι φανταστικό".

Ακόμη και σε ένα φανταστικό πλαίσιο, ο χαρακτήρας οφείλει να συμπεριφέρεται σαν αυτό το πλαίσιο να είναι το μόνο υπαρκτό γι'αυτόν. Συνεπώς, οφείλει να φέρεται με συνέπεια και συνέχεια (consistence & continuity) με βάση τους κανόνες του πλαισίου. Σε κανέναν κόσμο, φανταστικό ή μη, όταν ένας χαρακτήρας παθαίνει τα πάνδεινα δεν αποδέχεται τη μοίρα του χωρίς έστω μια στιγμή αμφισβήτησης. Παράδειγμα από το χώρο του RPG: παίζεις μια κοπέλα η οποία είναι μέρος μιας ομάδας "εκλεκτών" που έχουν επιλεγεί να σώσουν τον κόσμο. Σ'αυτούς έχουν δοθεί μαγικά όπλα, τα οποία έχουν τις ψυχές πολεμιστών που πέθαναν. Η υπόσχεση να σώσουν τον κόσμο, όμως, αποσπάται εκβιαστικά από τους ήρωές μας (ή κάνετε αυτό που σας λέμε ή σας σκοτώνουμε). Είναι λογικό επακόλουθο ή δεν είναι ότι ο χαρακτήρας σου θα αμφισβητήσει τις καλές προθέσεις κάποιου που τον προσεγγίζει με εκβιασμό; Είναι. Αν δεν το κάνει, η εξήγηση "είναι φανταστικό" δεν αρκεί. Παρακάτω, λοιπόν, υπό το πρόσχημα δοκιμασίας, ένας φίλος της κοπέλας γίνεται compelled για να τη βιάσει και της λένε "ήταν δοκιμασία, αποδέξου το". Πρέπει να το αποδεχτεί επειδή το σενάριο είναι φανταστικό; Στον φανταστικό κόσμο, δηλαδή, οι ήρωες αποδέχονται παθητικά να είναι πιόνια; Ποιος το λέει αυτό; Ποιος λέει πως η έλλειψη αμφισβήτησης και λογικής δικαιολογείται σε ένα φανταστικό πλαίσιο; Για να το θέσω αλλιώς...εσείς θα ψηνόσασταν να βλέπατε μια σειρά με μια τόσο παθητική ηρωίδα; Θα το δικαιολογούσατε επειδή θα ήταν fantasy; Εγώ είμαι fan του fantasy και θα ξενέρωνα τη ζωή μου, πάντως.

Θα τελειώσω με ένα ακόμη παράδειγμα, για να δείτε τι εστί σωστό storytelling στα πλαίσια του φανταστικού. Το comic "The Sandman" ξεκίνησε με την προοπτική να είναι limited series. Όμως το κοινό το αγάπησε και ήταν προφανές πως υπήρχε πολύ ζουμί για να χτιστεί μια ιστορία μεγαλύτερων διαστάσεων. Εκεί ο Neil Gaiman έκατσε και έγραψε το βασικό σκελετό της ιστορίας, τον οποίο ακολούθησε ως το τέλος, το οποίο είχε προαποφασιστεί από τη στιγμή που δόθηκε το πράσινο φως για συνέχεια. Η δομή του Sandman ήταν τέτοια που οι ιστορίες είχαν πάντα μια σχετική αυτοτέλεια. Έτσι, αν και ερωτήματα δημιουργούνταν, σε όλη τη διάρκεια της σειράς δίνονταν και απαντήσεις. Στον τελευταίο τόμο, ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως ακόμη και τα πιο μικρά κι ασήμαντα sub-plots ήρθαν να δέσουν με το γενικότερο "σχέδιο" και δεν μένει με καμία απορία. Χαρακτηριστικό είναι επίσης πως στο "Sandman" (δεκαετία του '90) είδαμε flashforward στον τόμο 8 (World's End), το οποίο εξηγήθηκε στον τόμο 10 (The Wake). Όταν δόθηκε η εξήγηση και συνειδητοποιούσες τι ήταν αυτό που είδες, δεν υπήρχε η αίσθηση της ανατροπής (η οποία στο Lost αποθεώθηκε και έγινε αυτοσκοπός), αλλά αντίθετα η αίσθηση της ικανοποίησης που πήρες μια λογική εξήγηση και το συγκεκριμένο πράγμα δεν ξεχάστηκε από τον δημιουργό. Στο τέλος του Sandman, o Gaiman έλεγε, λοιπόν, πως πολλά από τα κομμάτια έπεσαν στη θέση τους στην πορεία. Και είναι λογικό γιατί πολλές φορές η ιστορία σε οδηγεί. Ωστόσο, αν δεν ξέρεις τι θες να πεις μ'αυτή την ιστορία, είσαι καταδικασμένος να την πατήσεις. Πάντοτε ήμουν της άποψης πως οι ιστορίες είναι - κατά κάποιον τρόπο - ζωντανές και ως ένα σημείο λειτουργούν αυτόβουλα. Ωστόσο, αν δεν έχεις ιδέα για ποιο λόγο τις λες, θα καταλήξεις μ'έναν αχταρμά χωρίς συνοχή και νόημα.
________________________________________________________


3/5/2010
Η μπύρα, ξαπλωτή αφρίζει
της ann4

Το ομολογώ. Με αυτόν τον δαίμονα το μάρκετινγκ έχω μια σχέση αγάπης μίσους. Ειδικά όταν δεν έχω κανένα πελάτη πάνω από το κεφάλι μου, πραγματικά το διασκεδάζω.
Έχω μια αφίσα αντιαλκοολικής καμπάνιας και ένα διαφημιστικό σποτ μπύρας. Κι εκεί που χαζεύω με πόσο έξυπνο τρόπο επικοινωνούν το μήνυμά τους, λέω να κάνω το εξής. Θα πάρω το σλόγκαν από την πρώτη, το ασύλληπτο σκηνογραφικό στήσιμο της δεύτερης και στο τέλος θα τους φορέσω κι ένα αγαπημένο τραγουδάκι που με κάνει να ξεκαρδίζομαι παρόλη την ανατριχιαστική επικαιρότητα και πραγματικότητα.

Η πρώτη ορθώς επισημαίνει ότι το αλκοόλ δημιουργεί νέες πραγματικότητες. Παραθέτω:
Μια πολύ εύστοχη αντιαλκοολική παρατήρηση που έρχεται να επιβεβαιώσει και το ίδιο το αλκοόλ:



Δηλαδή, ατενίζοντας τώρα μια νέα πραγματικότητα, έχουμε και λέμε:
Δεξιά ΔΝΤ. Ο μάγκας. Βίδωσε.
Αριστερά, ο ηλίθιος. Και κανόνισε Γιωργάκη να σου έρθει κανένα κατούρημα. Πρώτα εσένα θα δαγκώσει ο κυνόδοντας.
Και ο ανθρακωρύχος. Λοιπόν, αυτός... Δεν μου το βγάζεις από το μυαλό. Είναι ο Κούγιας!

Μισό λεπτό, είπα ούρα; Κοίτα να δεις τι θυμήθηκα!



Θα τραγουδήσω κι εγώ μαζί σου ρε Βασίλη κι ας ξεκολλάνε τα πλακάκια του μπάνιου! Τελικά, μου φαίνεται ότι ο ανθρακωρύχος δεν είναι ο κοντός. Ο τύπος απλά ελέγχει μίζες, μπουζιά, σασμάν τέτοια πράγματα. Είναι το σκληρά εργαζόμενο εθνικό μας γρανάζι. Το υπόγειο λαμόγιο. Το γνωστό γράσο κάτω από το τραπέζι. Το ξεχαρβαλωμένο τραπέζι που στηρίζει το μπιρόνι.

Κυρία Μπρούμυτα Ξαπλωμένη μου δεν απορώ με τη στάση σου. Με την παραμικρή υποψία όμως, ότι μπορεί έστω και μία στο εκατομμύριο να σε χαλάει, απορώ γιατί δεν αλλάζεις στάση γλυκιά μου. Είναι και δικό σου δημιούργημα η πραγματικότητα, δεν είναι; Εδώ που τα λέμε, γουλιά δεν ήπιες ρε κορόιδο!

Εκτός αν το απολαμβάνεις... Στην περίπτωση αυτή, να περιμένουμε και τους υπόλοιπους;

5 σχολια:

Gaurakos είπε...

Πολύ σωστά παρομοιάσες με την σημερινή πραγματικότητα, το βίντεο με την μπύρα.
H κυρία "τα μπρούμυτα" που λέει και η μάνα μου.
Δεν αλλάζει στάση δίοτι έτσι την θέλουν οι τρείς κύριοι...Γιατί έτσι τους αρέσει...Αν θυμάσαι μια άλλη διαφήμιση μιας άλλης μπύρας.

Και όλο και κάποια γουλιά θα ήπιε και αυτή,για τις υπηρεσίες που πρόσφερε. βλ. στο άρθρο "Ζωη σαν σοκολάτα" που λέει όταν εσύ ως καλούλης και αγαθούλης...

offshade είπε...

@ann4
"Είναι και δικό σου δημιούργημα η πραγματικότητα, δεν είναι; "
Σ' αυτό θα σταθώ καλή μου. Σε αυτή την πρόταση συνοψίζονται όλα. Επικροτώ.

elgalla είπε...

Σ'ευχαριστώ για τη φιλοξενία, offshade, όπως και για τη διακόσμηση του κειμένου με όμορφες εικόνες!:-)

offshade είπε...

Εγώ σ'ευχαριστώ elgalla για το υπέροχο κείμενο. Με τσίγκλησες να αναζητήσω κάποια από τα βιβλία που αναφέρεις καθώς και να ενδιαφερθώ και πάλι με ένα μισοξεχασμένο χόμπι - αυτό των comic. Το Sandman ήταν ένα από τα αγαπημένα μου.

elgalla είπε...

To Sandman είναι *το* αγαπημένο μου!Lol! Σου προτείνω να ρίξεις μια ματιά εδώ:

http://www.greektvsubs.gr/showthread.php?p=769802#post769802

σχετικά με βιβλία fantasy. Αν με προσανατολίσεις σχετικά με το γούστο σου στα βιβλία, θα μπορέσω να σου κάνω πιο προσωποποιημένες προτάσεις :-)

ΜΙΛΑΡΕΣΥ

Δεν έχεις λογαριασμό; Επίλεξε "όνομα/διεύθυνση URL"
και άσε το δεύτερο πεδίο κενό. Μπορείς και ως ανώνυμος.